Stoliczku nakryj się, złoty osiołek i kij z worka - Bajka o Bracia Grimm

Czas czytania dla dzieci: 23 min

Dawno temu żył sobie krawiec, który miał trzech synów, ale tylko jedną kozę. Koza karmiła wszystkich swoim mlekiem i dlatego musieli ją dobrze karmić i codziennie wyprowadzać na łąkę. Synowie robili to pokolei Pewnego dnia najstarszy wyprowadził ją na kościelny podwórzec, gdzie rosło najpękniesze ziele. Pasł ją tam i pozwolił jej sobie poskakać. Wieczorem, gdy naszedł czas wracać do domu, zapytał: „Najadłaś się, kozo?“

„Syta jestem iście,
nie mogę już patrzeć na liście,
mee, mee, mee!“

„No to wracamy do domu,“ rzekł chłopak, złapał za powróz, zaprowadził do stajenki i uwiązał. „No,“ powiedział stary krawiec , „nażarła się koza jak należy?“ – „Och,“ odrzekł syn, „najadła się iście, nie może patrzeć na liście.“ Lecz ojciec chciał się sam przekonać, poszedł do stajenki, pogłaskał ukochane zwierzę i zapytał: „Najadłaś się, kozo?“ Koza odpowiedziała:

„Niczegom nie jadała,
Z głodum pobladła
Skakałam jeno po grobie,
Muszę wyznać to tobie.!

Mee, mee, mee…!“

„Co słyszą uszy moje,“ zawołał krawiec, pobiegł do domu i rzekł do chłopaka: „Ach, ty kłamco, mówisz, że koza się najadła, a kazałeś jej głodować?“ I w gniewie zdjął łokcia ze ściany i lejąc go nim wygnał z domu.“ Następnego dnia przyszła kolej na drugiego syna. Wyszukał w żywopłocie miejsce, gdzie rosło samo dobre ziele, a koza wyjadła je do czysta. Wieczorem, gdy chciał wracać do domu, zapytał: „Kozo, najadłaś się?,“ a koza odpowiedziała:

„Syta jestem iście,
nie mogę już patrzeć na liście,
mee, mee, mee!“

„No to chodź do domu,“ rzekł chłopiec, zaprowadził ją do domu, uwiązał w stajence. „No,“ rzekł stary krawiec, „Czy koza dostała jeść jak się należy?“ – „Och,“ odpowiedział syn, „najadła się iście, nie może patrzeć na liście.“ Lecz ojcu nie wystarczyło to zapewnienie, poszedł do stajenki i zapytał: „Najadłaś się, kozo?“ Koza odpowiedziała:

„Niczegom nie jadała,
Z głodum pobladła
Skakałam jeno po grobie,
Muszę wyznać to tobie.!

Mee, mee, mee…!“

„Bezbożny łotr!,“ krzyczał krawiec, „Zostawił boże zwierzątko na pastwę głodu“ Pobiegł tak do domu i łoił chłopcu skórę łokciem, aż go za drzwi wygnał.

Nadeszła kolej na trzeciego syna. Chciał dobrze załatwić sprawę, wyszukał krzew z najpękniejszym listowiem i wypasał na nim kozę. Wieczorem, gdy chciał już do domu, zapytał: „Najadłaś się, kozo?,“ a koza odpowiedziała:

„Syta jestem iście,
nie mogę już patrzeć na liście,
mee, mee, mee!“

„No to wracamy do domu,“ rzekł chłopak, zaprowadził do stajenki i uwiązał. „No,“ powiedział stary krawiec , „Nażarła się koza jak należy?“- „Och,“ odrzekł syn, „najadła się iście, nie może patrzeć na liście.“ Lecz ojciec nie ufał mu, poszedł do stajenki i zapytał: „Najadłaś się, kozo?“ Złośliwe zwierzę odpowiedziało:

„Niczegom nie jadała,
Z głodum pobladła
Skakałam jeno po grobie,
Muszę wyznać to tobie.!

Mee, mee, mee…!“

„Och, kłamco!,“ zawołał krawiec, „tak samo bezbożny i niesumienny jak tamci! Nie będziecie ze mnie robić durnia!“ I pełen złości wrócił do domu i wygarbował chłopcu grzbiet łokciem tak siarczyście, że ten aż z domu wyskoczył.

Stary krawiec został z kozą sam. Następnego ranka poszedł do stajenki, pogłaskał kozę i rzekł: „Chodź, drogie zwierzątko, sam poprowadzę cię na łąki.“ Wziął ją za powróz na zielony żywopłot, pod zieloniutkie liście i wszystko to, co kozy lubią jeść. „Teraz możesz się najeść, czego dusza zapragnie,“ rzekł do niej i pasł ją aż do wieczora. Wtedy zaś zapytał: „Najadłaś się, kozo?,“ a ona odpowiedziała:

„Syta jestem iście,
nie mogę już patrzeć na liście,
mee, mee, mee!“

„No to chodź do domu,“ rzekł krawiec, poprowadził ją do stajenki i uwiązał. Kiedy odchodził, odwrócił się jeszcze raz i rzekł: „Wreszcie jesteś syta!,“ lecz koza nie była łaskawsza dla niego i zawołała:

„Niczegom nie jadała,
Z głodum pobladła
Skakałam jeno po grobie,
Muszę wyznać to tobie.!

Mee, mee, mee…!“

Zdjęcie: Georg Mühlberg (1863-1925)

Gdy krawiec to usłyszał, mało się nie przewrócił, bo zobaczył, że bez powodu przegnał swych trzech synów. „Poczekaj,“ zawołał, „Ty niewdzięczne stworzenie, przegnać cię to za mało, muszę przyprawić ci znak, żebyś się nie mogła pokazać przed żadnym uczciwym krawcem.“ Czym prędzej pognał do domu i przyniósł brzytwę, którą ogolił kozie głowę, że była gładka jak jego dłoń. A ponieważ niegodna była łokcia, przyniósł bat i sprawił jej takie lanie, że uciekała wielkimi susami.

Krawiec został sam i popadł w wielki smutek, bo chętnie zobaczyłby swoich synów z powrotem Nikt jednak nie wiedział, dokąd się udali.

Najstarszy poszedł w terminy do stolarza..

Zdjęcie: Georg Mühlberg (1863-1925)

Uczył się tam pilnie i sumiennie, a gdy minął czas nauki i musiał odejść, majster podarował mu stoliczek, który wyglądał jak zwykły stoliczek i był ze zwykłego drewna, ale miał jedną dobrą właściwość. Kiedy się go stawiało i mówiło „Stoliczku, nakryj się!,“ stoliczek nakrywał się czystym obrusem i stał na nim talerz, nóż i widelec, obok miski z duszonym i pieczystym i lśnił kielich z czerwonym winem, że aż serce się radowało. Młody czeladnik myślał sobie: Starczy ci tego do końca życia., i dobrej myśli wyruszył w świat, nie troszczył się, czy gospoda była dobra czy zła, czy można coś w niej znaleźć, czy nie. Jeśli mu się tak spodobało, nie szukał żadnej, jeno w polu, w lesie, na łące, gdzie tylko miał ochotę, zdejmował z pleców stoliczek, stawiał przed sobą i mówił: „nakryj się!“ i było wszystko, czego dusza zapragnie. Wreszcie pomyślał, że dobrze by było wrócić do ojca. Gniew ojca z pewnością już minął, a ze „Stoliczku nakryj się!“ z pewnością by go przyjął. Zdarzyło się, że w drodze do domu doszedł wieczorną porą do pewnej gospody pełnej gości. Przywitali go ślicznie i poprosili, aby z nimi usiadł i jadł, inaczej ciężko będzie coś dostać. „Nie,“ odpowiedział stolarz, „Nie odejmę wam z ust tych paru kęsów. Bądźcie lepiej moimi gośćmi. Goście śmiali się z niego i myśleli, że sobie figluje, lecz on postawił swój drewniany stolik na środku izby i rzekł: „Stoliczku, nakryj się!“ Natychmiast stanęły na nim potrawy, jakich nie mógłby dostarczyć Karczmarz, a ich zapach unosił się delikatnie ku ich nosom. „Bierzcie, drodzy przyjaciele!,“ rzekł stolarz, a goście, gdy zobaczyli, o czym mówi, nie dali się drugi raz prosić, przysiedli, wyciągnęli swe noże i odważnie chwytali się za jadło. A co ich najbardziej dziwiło, gdy pustoszały misy, na ich miejscu pojawiały się nowe i pełne. Karczmarz stał w kącie i przyglądał się temu. Nie wiedział, co powiedzieć, ale myślał sobie: Taki kucharz mógłby się przydać w gospodzie. Stolarz i jego kompania weselili się do późnej nocy, aż wreszcie położyli się spać. Młody czeladnik też poszedł do łóżka, a swój cudowny stoliczek postawił pod ścianą. Karczmarzowi myśli nie dawały spokoju. Przypomniał sobie, że w jego graciarni stał stary stoliczek, który wyglądał tak samo, przyniósł go więc i zamienił na cudowny stoliczek. Następnego ranka stolarz zapłacił za nocleg, chwycił za stolik i nawet nie pomyślał, że może być fałszywy. Ruszył w swą drogę. W południe był już u swego ojca, który go przyjął z wielką radością. „No, drogi synu, czego się nauczyłeś?,“ rzekł do niego. Jestem stolarzem.“ – „Dobre rzemiosło,“ odparł stary, „ale co przyniosłeś z wędrówki?“ – „Ojcze, najlepsze, co przyniosłem, to ten stoliczek.“ Krawiec obejrzał go ze wszystkich stron i rzekł: „To ci mi dopiero robota, stary, zniszczony stolik.“ – „Ale to jest „Stoliczku nakryj się!“,“ odpowiedział syn, „kiedy go postawię i powiem mu, że ma się nakryć, staną na nim najpękniejsze potrawy i wino, że aż serce się raduje. Zaproś wszystkich krewnych i przyjaciół, niech wszyscy się posilą i pokrzepią, bo stoliczek ich wszystkich nakarmi.“ Kiedy towarzystwo się już zeszło, postawił stoliczek na środku izby i rzekł: „Stoliczku, nakryj się!“ Ale stoliczek ani drgnął, był pusty jak każdy inny stoliczek, co to nie rozumie ludzkiej mowy. Biedy chłopak spostrzegł wtedy, że mu stolik podmieniono i wstydził się, że wyszedł na kłamcę. Krewni go wyśmiali i wrócili do domów nie zaznawszy jadła ni napoju. Ojciec poszedł po swoje szmatki i znowu zaczął szyć, syn zaś znalazł sobie pracę u pewnego majstra.

Drugi syn trafił do młynarza i terminował u niego. Kiedy minął czas nauki, rzekł doń majster: „Dobrze się sprawiłeś. Dam ci więc osła szczególnego gatunku. Nie ciągnie on wozu i nie nosi worków“ – „A jaki z niego pożytek?,“ zapytał młody czeladnik. „Pluje złotem,“ odpowiedział młynarz, „Gdy postawisz go na obrusie i powiesz „Bricklebrit!,“ z przodu i z tyłu będzie Ci sypał kawałkami złota.“ – „Piękna sprawa,“ rzekł czeladnik, podziękował majstrowi i ruszył w świat. Kiedy potrzebował złota, wystarczyło, że rzekł „Bricklebrit!“ do swojego osła, a sypały się z niego sztuki złota. Nie musiał nic robić, jak tylko je zbierać z ziemi. Gdziekolwiek był, zadowalał się tym, co najlepsze, a im drożej, tym lepiej, bo zawsze miał przy sobie pełną sakiewkę. Kiedy już jakiś czas rozglądał się po świecie, pomyślał sobie: musisz wrócić do ojca. Kiedy przyjdziesz ze złotym osłem, zapomni o gniewie i dobrze cię przyjmie. Zdarzyło się, że trafił do tej samej gospody, w której jego bratu podmieniono stoliczek. Ręką prowadził osła, a oberżysta chciał od niego zwierzę odebrać i uwiązać. Młody czeladnik jednak rzekł: „Nie trudźcie się, mojego kłapoucha sam poprowadzę do stajni i sam go uwiążę, bo muszę wiedzieć, gdzie stoi.“ Oberżyście wydało się to dziwne i pomyślał, że ktoś, kto sam wiąże swojego osła, nie będzie miał wiele, by przekąsić, lecz gdy ten chwycił za kieszeń i wyjął dwie sztuki złota, by mu kupił coś dobrego, zrobił wielkie oczy i pobiegł szukać tego, co najlepszego mógł znaleźć. Po posiłku gość zapytał o należność. Gospodarz nie żałował kredy i rzekł, że trzeba będzie jeszcze dołożyć parę sztuk.

Zdjęcie: Georg Mühlberg (1863-1925)

Czeladnik chwycił za kieszeń, lecz pieniądze właśnie się skończyły „Poczekajcie chwilę, gospodarzu!,“ rzekł,“Muszę pójść po pieniądze!“ i wziął ze sobą obrus. Gospodarz nie wiedział, co to ma znaczyć. Był ciekawy więc zakradł się za nim, a ponieważ gość zaryglował drzwi stajenne, zaglądał przez dziurę po sęku. Obcy rozłożył obrus pod osiołkiem i zawołał: „Bricklebrit!“ i natychmiast ze zwierzątka tyłem i przodem sypnęło złotem, że porządnie pokryło ziemię. „Aj, po tyciąckroć!“ rzekł gospodarz „szybko bije się dukaty! Taka sakwa to niezła rzecz!“ Gość zapłacił należność i położył się spać, lecz gospodarz zakradł się do stajenki, wyprowadził owego majstra na mennicy i uwiązał innego osiołka na jego miejsce. Następnego ranka młody czeladnik odjechał wcześnie z osiołkiem i myślał, że to jego „złoty osioł“ W południe był już u ojca. Gdy ten go zobaczył, ucieszył się, że znów go widzi i dobrze go przyjął. „No a kimże zostałeś, mój synu?“ zapytał stary. „Młynarzem, drogi ojcze,“ odpowiedział. „A co przyniosłeś z wędrówki?“ – „Nic prócz osła.“ – „Osłów tu u nas pod dostatkiem,“ powiedział ojciec, „Wolałbym dobrą kozę.“ – „Tak,“ odpowiedział syn, „ale to nie jest zwykły osioł, lecz złoty osioł. Kiedy mu powiem „Bricklebrit!“ posypie się z niego cały obrus złota. Zaproście jeno wszystkich krewnych, a zrobię z nich bogatych ludzi.“ – „Wspaniała nowina,“ rzekł krawiec, „nie będę musiał dłużej męczyć się z igłą!,“ wyszedł i zwołał wszystkich krewnych. Jak tylko wszyscy się zeszli, młynarz kazał zrobić miejsca, rozłożył obrus i przyprowadził do izby osła. „Teraz uważajcie!,“ rzekł i zawołał: „Bricklebrit!,“ lecz nie było sztuk złota, okazało się, że osioł nie miał pojęcia o tej sztuczce, bo nie każdy osioł ją zna. Biedny młynarz się zasmucił, widział, że go oszukano, prosił krewnych o wybaczenie, którzy do domów wracali tak samo biedni, jak przyszli. Staremu nie pozostało nic innego, jak chwycić za igłę, a chłopak musiał szukać roboty u jakiegoś młynarza.

Trzeci brat poszedł w terminy na tokarza, a ponieważ to trudne rzemiosło, uczył się najdłużej. Bracia pisali mu w listach, jak źle się z nimi obyto, jak zły oberżysta ostatniego wieczoru odebrał im ich skarby. Kiedy tokarz już się wyuczył i miał odejść, majster podarował mu worek, bo tak dobrze się uczył, i rzekł: „W worku leży kij.“ – „Worek mogę przewiesić i może mi dobrze służyć, ale na co mi kij? Będzie mi tylko ciężarem.“ – „Zaraz ci powiem,“ odpowiedział majster. „Gdy ktoś cię skrzywdzi, powiedz: Kiju, z worka!, a wyskoczy między ludzi i zatańczy im wesoło po plecach, że przez osiem dni się nie ruszą, a nie popuści, aż powierz: kiju, do worka!.“

Zdjęcie: Georg Mühlberg (1863-1925)

Czeladnik podziękował mu, worek zawiesił na plecy, a gdy ktoś za nadto się zbliżył, mówił: „kiju, z worka!,“ kij zaś wyskakiwał i trzepał ubranko wszystkim po kolei, nie czekając aż czeladnik zdejmie go z pleców, a robił to tak szybko, że nikt nawet nie zmiarkował się, kiedy nadeszła jego kolej. Młody tokarz dotarł do gospody, gdzie oszukano jego braci. Swój plecak położył na stole przed sobą i zaczął opowiadać o niesamowitych rzeczach, jakie widział w świecie. „Tak,“ rzekł, „można tam znaleźć „stoliczku nakryj się,“ – „złotego osła“ i tym podobne, same dobre rzeczy, którymi nie gardzę, ale wszystko to jest niczym w porównaniu z moim skarbem, który dostałem i w worku skrywam.“ Gospodarz nadstawił uszu: Cóż do licha może to być, pomyślał. Na pewno w worku są szlachetne kamienie i muszę je dostać, bo wszystkie dobre rzeczy chodzą trójkami. Gdy nadeszła pora spoczynku, gość rozciągnął się na ławie, a worek położył pod głowę. Gospodarz podszedł myśląc, że gość głęboko śpi, ostrożnie pociągnął za worek, by go zabrać i podłożyć inny. Tokarz jednak tylko na to czekał. Gdy gospodarz chciał mocniej pociągnąć, zawołał: „Kiju, z worka!“ Kij natychmiast wyskoczył i zaczął łoić mu skórę. Gospodarz krzyczał o litość, lecz im głośniej krzyczał, tym mocniej lał go kij, wystukując mu ten sam takt na plecach, aż z wyczerpania padł na ziemię. Wtedy tokarz rzekł: „Jeśli nie oddasz „Stoliczku nakryj się“ i „złotego osła“ taniec zacznie się od nowa! „O nie,“ rzekł gospodarz głosikiem maluczkiego, „oddam wszystko, tylko karzcie kijaszkowi z powrotem wejść do worka.“ Wtedy czeladnik rzekł: „Milsza mi łaska od sprawiedliwości, tym razem cię oszczędzę.!“ i zawołał „Kiju do worka!“ i pozwolił mu spocząć.

Tokarz wrócił następnego ranka ze „Stoliczku nakryj się“ i „złotym osłem“ do swojego ojca. Krawiec ucieszył się, gdy go znowu zobaczył, i zapytał go, czego nauczył się w dalekim świecie. „Drogi ojcze,“ odpowiedział „zostałem tokarzem.“ – „Wyszukane rzemiosło,“ rzekł ojciec, „A co przyniosłeś z wędrówki?“ – „Cenną rzecz, drogi ojcze,“ odpowiedział syn, „Kija w worku.“ – „Co?,“ zawołał ojciec, „Kija! Też mi warte zachodu! Możesz go uciąć na każdym drzewie.“ – „Ale nie takiego, drogi ojcze. Jeśli powiem: „Kiju z worka,“ wyskakuje i zaczyna tańczyć okrutny taniec z każdym, kto na mnie nastaje, a nie popuszcza, aż ten legnie na ziemi i błaga o dobrą pogodę. Widzicie, tym kijem odzyskałem „Stoliczku nakryj się“ i „złotego osła,“ co je zły karczmarz moim braciom zabrał. Teraz zwołajcie wszystkich i proście krewniaków, a nakarmię ich, napoję i napełnię ich kieszenie złotem.

Stary krawiec nie dowierzał, zwołał jednak krewniaków. Tokarz obrus rozłożył w izbie, przyprowadził osła i rzekł do brata: „No, drogi braci, gadaj z nim!“ Młynarz rzekł „Bricklebrit,“ a na obrus posypały się sztuki złota, jakby tęgi deszcz lunął.

Zdjęcie: Georg Mühlberg (1863-1925)

Osioł nie przestawał, aż wszyscy mięli tyle, że nie mogli unieść. (Widzę po tobie, że chciałbyś przy tym być!) Potem tokarz poszedł po Stolik i rzekł: „Drogi bracie, pogadaj no z nim!“ Ledwo stolarz rzekł „Stoliczku, nakryj się,“ był przykryty najpiękniejszymi misami z jadłem“ A uczta była taka, jakiej krawiec w domu jeszcze nie widział, a wszyscy krewni zostali przez noc, byli zadowoleni i weseli. Krawiec zamknął igłę i nić, łokieć i żelazko do szafy i żył ze swymi synami w radości i przepychu.

A gdzie poszła koza, winna, że krawiec synów przepędził? Zaraz wam powiem. Wstydziła się łysego łba, pobiegła do lisiej jamy i schowała się w niej. Kiedy lis wrócił do domu, zaświeciły na niego dwa wielkie skrzące się ślepia z ciemności, że się wystraszył i uciekł. lisa spotkał niedźwiedź, a ponieważ wyglądał jakby przeżył wstrząs, rzekł do niego: „Co ci, bracie lisie, co masz taką minę?“ – „Ach, rzekł rudzielec, „Jakieś dzikie zwierze siedziało w mojej jamie i gapiło się na mnie ognistymi oczyma. – „Zaraz je przegnamy,“ rzekł niedźwiedź, poszedł do jamy i zajrzał do środka, lecz gdy zobaczył ogniste oczy, ogarnął go strach, nie chciał mieć z dzikim zwierzem nic do czynienia i uciekł.

Zdjęcie: Georg Mühlberg (1863-1925)

Spotkała go pszczoła i zauważyła, że jakby źle czuje się we własnej skórze i rzekła: „Niedźwiedziu, co robisz taką minę, gdzie twoja radość?“ – „Gadaj se zdrowa,“ odpowiedział niedźwiedź, „W domu rudego siedzi dziki zwierz z ognistymi ślepiami. Nie możemy go przepędzić. „żal mi cię, niedźwiedziu, jestem tylko małym, słabym stworzeniem, na które nawet nie spojrzycie w drodze, ale myślę, że mogę wam pomóc.“ Poleciała do lisiej jamy, usiadła kozie na gładko wystrzyżonym łbie i użądliła ją tak potężnie, że ta aż podskoczyła, „mee! mee!“ krzyczała i pognała w świat jak szalona. A co później z nią było, nie wie nikt.

Przeczytaj kolejną krótką bajkę (5 min)

Bajka-zagadka

Bajeczki o żabce

Baba Jaga

Learn languages. Double-Tap on one word.Learn languages in context with Childstories.org and Deepl.com.

Informacje do analizy naukowej